Run op sepia's en zeepaardjes. Schadelijk of niet?

15-06-2017. Elk jaar verdringen honderden duikers zich in de Oosterschelde om dat ene zeepaardje of die ene sepia te zien. Stofwolken, flitsende lampen en tientallen vinnen verstoren de rust bij duikplaatsen zoals Zoetersbout en de Bergse Diepsluis. Hoe schadelijk is dit? Hoe groot is het probleem? En zijn er wellicht gedragsregels te bedenken voor duikers, duikmedia en duiksport om deze bijzondere dieren te beschermen? Wat is jouw mening...? 

Afname aantal sepia's 

Wetenschappelijk onderzoek naar de aantallen zeepaardjes en sepia's in de Oosterschelde is beperkt. Daardoor zijn eventuele effecten als gevolg van de duiksport niet meetbaar. De laatste jaren lijkt het aantal sepia's bij duikplaatsen in Zeeland terug te lopen. Wordt dit veroorzaakt door duikers? Of speelt wellicht de professionele visserij een rol? Sepia's belanden veelvuldig in visnetten en fuiken en vormen een steeds lucratievere bijvangst voor de horeca. De aard van de eventuele schade, die duikers zouden veroorzaken, is evenmin bekend maar het is aannemelijk dat de dieren wegtrekken als ze teveel verstoord worden.

Rol van sportduikers

Onderwaterfotograaf, Joop Stalenburg, maakte sinds 1984, 3600 duiken in de Oosterschelde en is ruim twintig jaar bestuurslid van Stichting De Oosterschelde. Tevens is hij mede-oprichter van het Sepia Project. Wat is zijn mening? "De rol van de duiksport is beperkt," zegt hij. "Het gaat om enkele duikplaatsen, waar bovendien ook veel gevist wordt. Over de rest van de Oosterschelde en de Grevelingen is weinig bekend. Wij plaatsen onze sepiatentjes ook op onbekende locaties, waar het wemelt van de sepia's en waar ongetwijfeld zeepaardjes voorkomen." Onderwaterfilmer, JackieO, met eveneens honderden Oosterscheldeduiken op zijn naam, is het met hem eens. "Het is makkelijk om naar duikers te wijzen omdat ze zichtbaar zijn, maar de gevolgen van ecologische en economische factoren zijn vaak vele malen groter."

Richtlijnen en gedragscodes

Toch valt de gekte, die soms op duikplaatsen ontstaat, niet te ontkennen. Vele tientallen duikers reizen af en aan om dat ene zeepaardje te spotten. Zijn er richtlijnen of gedragsregels te bedenken om deze jaarlijks hype een beetje in te dammen? En zouden duikmedia, zoals de Duikersgids, wellicht wat terughoudender moeten zijn in hun berichtgeving? JackieO zet daar vraagtekens bij. "Hoe zou je die richtlijnen moeten handhaven? Dat is onbegonnen werk. Elke duiker heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Het is onzin om die bij de duiksport of de media neer te leggen. Daarmee houd je het niet tegen. Bovendien is de duiksport gebaat bij publiciteit over de Oosterschelde en de bijzondere soorten die daar voorkomen. De sensatie rondom dit soort waarnemingen trekt jaarlijks duizenden duikers naar de Oosterschelde. Duikers die al jaren niet meer duiken, trekken ineens hun pak weer aan en het zorgt ook voor honderden nieuwe duikers. Waarnemingen kunnen ook veel nuttige data opleveren. Kortom, dam het enthousiasme niet in met maatregelen die nauwelijks of geen effect hebben. Goede voorlichting aan duikers is een veel beter idee." 

Rol duiksport, media en social media

Ook Joop Stalenburg vindt het van wezenlijk belang dat duikers volop van sepia's en zeepaardjes blijven genieten. Daar doen we het toch allemaal voor," zegt hij. "Enige terughoudendheid van de media kan gewenst zijn, maar daar moet je niet veel van verwachten. Het zal onverminderd druk blijven. Het nieuws verspreidt zich razendsnel van mond op mond of tegenwoordig via social media. Je zou zeepaardjes wel kunnen uitsluiten van de fotowedstrijden om het fanatisme onderwater wat tegen te gaan." Het standpunt van de NOB komt met dat van beide duikers overeen. "In elke duikopleiding wordt het respect voor de natuur bijgebracht," aldus beleidsmedewerker, Desmond van Santen. "Daarmee wordt de verantwoordelijkheid bij de duiker zelf gelegd, juist omdat je dit niet kunt reguleren. De Oosterschelde is het grootste nationale park van Nederland, waar we net als in Park de Hoge Veluwe massaal een glimp willen opvangen van dat ene vogeltje of dat bulderend hert. Toon je respect, dan kan iedereen ervan blijven genieten. Zo niet, dan trekt zo'n vogel weg om een paar kilometer verderop weer neer te strijken. Overigens zijn we wel bezig om de bescherming van de onderwaternatuur in Nederland meer op de kaart te krijgen, ook om beperking van de duiksport te voorkomen."

Tips en adviezen 

Kortom, genieten van de Oosterschelde en de Grevelingen maar gebruik altijd het gezond verstand. Goede adviezen en handige tips zijn er voldoende. Neem je verantwoordelijkheid en toon respect voor de onderwaternatuur. Besluit niet impulsief naar een duikplaats af te reizen maar informeer eerst naar de drukte. Geef voorlichting aan nieuwe duikers en leg ze uit hoe het wel moet. Wees voorzichtig met beginnende duikers op duikstekken waar bijzondere soorten voorkomen. Spreek duikers aan op ongewenst gedrag.  Gun elkaar de ruimte om te filmen en fotograferen. Verdiep je in het gedrag van de dieren om te weten wat je wel en niet kunt doen met ondermeer lampen en flitsers. En tot slot, vermijd af en toe de Zeelandbrug of Zoetersbout en ga op zoek naar alternatieven, zoals Goudzwaard of De Broezel.